Er zijn van die momenten dat een conflict tussen aandeelhouders van een besloten vennootschap of een besloten N.V. niet meer intern te repareren valt. Rechtsgang is dan nog de enige uitweg om een samenwerking effectief te kunnen beëindigen. Vertaald naar het credo van Guido de Wit advocaten: als ‘adviseur als het kan’ is uitgewerkt en ‘advocaat als het moet’ in werking treedt.
Als door zo’n conflict het scheiden der wegen van aandeelhouders onontkoombaar lijkt, biedt de wet meerdere mogelijkheden om dit in de rechtszaal te beslechten. Een van de wettelijke instrumenten is de zogenoemde geschillenregeling. Geschillenregelingen maken het mogelijk om met behulp van de rechter tot een gedwongen definitieve aandelenovername te komen. Dat kan middels een vordering tot uitstoting of tot uittreding of een gezamenlijk verzoek aan de rechter.
Advocaat Guido de Wit: ,Ons kantoor staat erom bekend dat wij geschillen vaak aan de onderhandelingstafel oplossen en een gang naar de rechter daarmee weten te voorkomen. Maar soms zijn de verhoudingen aan tafel vergevorderd verstoord en is een gerechtelijke procedure noodzakelijk. De geschillenregeling is in dat geval een degelijk handvat.’’
Gedwongen aandelenoverdracht door uitstoting
,,Als een of meer aandeelhouders alleen of samen ten minste een derde van het geplaatste kapitaal houden, is het mogelijk een medeaandeelhouder uit te stoten. Bijvoorbeeld wanneer die door gedragingen een belang van de vennootschap schaadt’’, vervolgt De Wit. ,,De rechter moet dan tot het oordeel komen ‘dat het voortduren van het aandeelhouderschap in redelijkheid niet kan worden geduld’. In principe zal de uitstotingsvordering alleen succesvol kunnen zijn als door gedragingen van de gedagvaarde aandeelhouder het belang van de vennootschap ook daadwerkelijk is geschaad. Bijvoorbeeld als een impasse is ontstaan in de aandeelhoudersvergadering van de onderneming. Vervelend of hinderlijk gedrag van een aandeelhouder op zichzelf is onvoldoende om een actie tot uitstoting te kunnen laten slagen. Het gedrag van een aandeelhouder in een andere hoedanigheid, bijvoorbeeld als concurrent van de vennootschap, blijft buiten beschouwing. Als de rechter de actie laat slagen, wordt, al of niet met behulp van een deskundige, de prijs van de aandelen vastgesteld en wordt de uitgestoten aandeelhouder verplicht om zijn aandelen tegen de gewaardeerde prijs over te dragen aan de eisende aandeelhouder(s).’’
Gedwongen aandelenoverdracht door uittreding
De geschillenregeling biedt een aandeelhouder ook de mogelijkheid een vordering in te stellen die ten doel heeft om zijn aandelen te laten overnemen door de medeaandeelhouder(s) of de vennootschap. ,,Deze mogelijkheid doet zich voor als een aandeelhouder door gedragingen van een medeaandeelhouder en/of de vennootschap op zo’n manier in zijn rechten of belangen is geschaad dat het nog langer aandeelhouder zijn ‘in redelijkheid niet meer van hem kan worden gevergd’ ‘’, legt De Wit uit. ,,Bijvoorbeeld door het niet verstrekken van noodzakelijke informatie aan een aandeelhouder en/of het aan hem niet doen van dividenduitkeringen. Een succesvolle actie heeft tot gevolg dat de gedaagde aandeelhouder (of vennootschap) wordt verplicht de aandelen van de eisende aandeelhouder over te nemen tegen een vastgestelde/ getaxeerde prijs. De eisende aandeelhouder moet vervolgens hieraan zijn medewerking verlenen.’’
Vernieuwde geschillenregeling
Inmiddels ligt er een wetsvoorstel klaar om de geschillenregelingsprocedure te vernieuwen en aan te passen. Het doel ervan is de overdracht van de aandelen in een conflictsituatie effectiever en gemakkelijker te maken door het toepassen van een minder strenge maatstaf. In feite komt het neer op een verruiming van de grondslagen waarop de acties van de geschillenregeling kunnen worden gebaseerd. De Wit: ,,De wetgever wil het mogelijk maken dat het toewijzen van vorderingen in de nieuwe geschillenregelingsprocedure door de rechter eerder gehonoreerd wordt dan nu het geval is. Maar net als nu zal toepassing van het recht in een uitstotings- en uittredingsprocedure door de rechter plaatsvinden door een belangenafweging en afhankelijk zijn van de omstandigheden van het geval.’’
Nieuw bij uitstoting
Bij uitstoting maakt het wetsvoorstel het mogelijk dat niet alleen het gedrag in hoedanigheid van de aandeelhouder, dat de vennootschap schaadt, niet meer geaccepteerd hoeft te worden. Ook het gedrag van een aandeelhouder als concurrent of als bestuurder van de vennootschap wordt relevant. De Wit: ,,Het ruime toetsingscriterium en de nieuwe maatstaf bij uitstoting wordt opgehangen aan het gedrag van de aandeelhouder dat het belang van de vennootschap schaadt, zodat het handhaven van de aandeelhouder redelijkerwijs niet langer kan worden geduld. Overigens is deze maatstaf zwaarder dan alleen ‘strijd met de redelijkheid en billijkheid’.’’
Nieuw bij uittreding
In het wetsvoorstel vormt uittreding voor een adequate exit voor een beknelde minderheidsaandeelhouder het uitgangspunt. Daarom is het de bedoeling om het huidige criterium of maatstaf voor uittreding aan te passen. ,,De maatstaf wordt dat een aandeelhouder een vordering tot uittreding kan instellen tegen een of meer medeaandeelhouders die zich zodanig in strijd gedragen met hetgeen door redelijkheid en billijkheid wordt gevorderd, dat het voortduren van het aandeelhouderschap in redelijkheid niet meer van hem kan worden gevergd. Een verwijzing naar het in strijd handelen met de redelijkheid en billijkheid is weliswaar een normatieve maatstaf die ‘bijkomende omstandigheden’ verlangt en aandacht vraagt voor de schuldvraag, maar minder zware eisen stelt aan de uittreding dan nu in veel rechterlijke uitspraken voorkomt.’’
Meer weten over de geschillenregeling? Neem vrijblijvend contact op met ons kantoor.